Περί Χαϊκού και Λίμερικ, ο λόγος!
Φεγγάρι παίκτης
Αερικό χορεύει,
Νότες κόκκινες.
Αυτό είναι ένα χαϊκού που σκέφτηκα βλέποντας το γκράφιτι της κεντρικής φωτό (και ακούγοντας σαξόφωνο από ένα μπαράκι)!
Haiku – Χαϊκού
Ξέρετε τι είναι τo Χαϊκού; Είναι ποίηση – σφηνάκι!
Τι εννοώ με αυτό; Είναι ποιήματα 17 μόνο συλλαβών, σε μορφή τριών στίχων με 5, 7, 5 συλλαβές αντίστοιχα.
Είναι Γιαπωνέζικης προέλευσης κι όσο να ναι, οι Ιάπωνες έχουν λιτό στιλ και σεξαπίλ!
Ένα χαϊκού διαρκεί και διαβάζεται όσο κρατάει μια αναπνοή. Έχει βαθύ νόημα κι ας μοιάζει εκ πρώτης όψης ακατανόητο κι επίσης έχει και κανόνες, τεχνικά δηλ, πρέπει να το προσέξεις. Δεν είναι εύκολο, μην το βλέπεις μικρό στο μάτι!
Τα χαϊκού, κάπου διάβασα ότι απευθύνονται στις πέντε αισθήσεις και όχι στη λογική κι αυτή είναι η μαγεία τους και συμφωνώ! Είναι ποιήματα που «αιχμαλωτίζουν» μια στιγμή, μια εικόνα, κάτι που μας τράβηξε το ενδιαφέρον, όπως εν προκειμένω, το γκράφιτι μου κίνησε την προσοχή μου.
Ξεκίνησε, όπως ανέφερα, στην Ιαπωνία από τους διανοούμενους του μεσαίωνα που με αυτά τα μικρά στιχάκια με το μεγάλο όμως νόημα, έδειχναν την υπεροχή τους!
Όλα τα χαϊκού πρέπει να έχουν μια κίγκο (=εποχιακή λέξη) η οποία δίνει το χρονικό πλαίσιο που συμβαίνει αυτό που θες να πεις. Η εποχή, αν τηρείς τους κανόνες, πρέπει να αναφερθεί ή να υπονοηθεί γιατί τα Χαϊκού ήταν στενά συνδεδεμένα με την φύση!
O Σαμουράι Mατσούο Μπάσο (1644 – 1694) θεωρείται ο σπουδαιότερος Ιάπωνας ποιητής χαϊκού! Είχε σπουδάσει ποίηση και καλλιγραφία και μαζί με τους μαθητές του καθιέρωσαν τα χαϊκού ως σοβαρή λογοτεχνία.
Το πραγματικό του όνομα ήτανε Ματσούο Μουνεφούσα κι όταν ήθελε να απομονωθεί για να σκεφτεί και να γράψει, αποτραβιόταν στο «μπάσο» του, σε μια καλύβα δηλαδή φτιαγμένη από φύλλα μπανανιάς, από όπου προέκυψε το ψευδώνυμό του.
Να βάλω κι ένα – δυο δικά του χαϊκού:
Λαμπρό φεγγάρι
τριγύριζα στη λίμνη
όλη νύχτα.
...
Ανοιξιάτικος αέρας
Φεγγάρι Υφαντό
άρωμα κερασιάς
Από τους δικούς μας ποιητές, ο Σεφέρης τίμησε το χαϊκού βάζοντας φυσικά τη δική του ελληνική πινελιά!
Στάξε στη λίμνη
μόνο μια στάλα κρασί
και σβήνει ο ήλιος.
...
Πού να μαζεύεις
τα χίλια κομματάκια
του κάθε ανθρώπου.
Κάποιος μου είπε ότι «αυτό δεν είναι ποίηση, είναι quote»! Έ, ιεροσυλία, απαντώ!
Limerick – Λίμερικ
Λίμερικ ονομάζεται ένα είδος ποίησης, που το λες και σουρεάλ.
Αποτελείται από μια χιουμοριστική, σατιρική, όλιγον “από την πόλη έρχομαι και στη κορφή κανέλα”, στροφή πέντε στίχων, όπου ο 1ος στίχος κάνει ομοιοκαταληξία με τον 2ο και τον 5ο στίχο και ο 3ος με τον 4ο.
Η δομή του είναι του στιλ «Ποιος – ιδιότητα – πράξη – κύκλος» και το όνομά του το πήρε, μάλλον, από την πόλη Limerick της Ιρλανδίας!
Ξακουστός λιμερικολόγος ήταν ο Άγγλος λογοτέχνης Έντουαρντ Λιρ (Edward Lear), που το 1864 δημοσίευσε μια ποιητική συλλογή με λίμερικ, με τον τίτλο The book of nonsense. πχ: “There was an Old Man with a beard, Who said, ‘It is just as I feared! Two Owls and a Hen, Four Larks and a Wren, Have all built their nests in my beard!”
Ο Σεφέρης που έχει ασχοληθεί και με αυτό το είδος και μάλιστα λίμερικ του διδάσκονται στα ανθολόγια στις τάξεις του δημοτικού, το απέδωσε ελληνικά με τη λέξη «ληρολόγημα». Συνδύασε το όνομα του Λιρ με τη λέξη «λήρο», που σημαίνει τρελή κουβέντα, ασυνάρτητα λόγια.
Στην αρχή οι μελετητές /κριτές της Ιστορίας της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίαs θεώρησαν ότι το λίμερικ δεν προσφέρει λογοτεχνικά κάτι, αλλά στη συνέχεια αναγνώρισαν τις δυνατότητες της λογοπλασίας, του χιούμορ και του ρυθμού που το διακρίνουν.
Κι εμένα, αν με ρωτάς τη γνώμη μου, είναι ωραία άσκηση δημιουργικής έκφρασης για τα παιδιά.
Ένα γνωστό λίμερικ του Σεφέρη είναι το εξής:
Ήτανε μια κοπέλα στο Πεκίνο
που ’λεγε πάντα: «Δώσ’ μου κι απ’ εκείνο».
Και σαν της τα δώσαν όλα
έσκασε σαν πασαβιόλα
και την κλάψανε πολύ στο Πεκίνο.
Μπορούμε να φτιάξουμε ένα λίμερικ ακολουθώντας τις οδηγίες που δίνουν τα Ανθολόγια της Α΄ και Β΄ Δημοτικού:
Ήταν ……..(κάποιος-παρουσίαση του πρωταγωνιστή)
που …….(κάτι του συνέβαινε)
όμως…….(κάτι έκανε)
και………. (ενέργειες του πρωταγωνιστή)
……………..(βάζουμε ένα επίθετο στον πρωταγωνιστή & κλείνουμε την ιστορία / παραλλαγή του 1ου στίχου)
Το δικό μου είναι το εξής:
Ήταν ένα κορίτσι στο κελάρι
Που το καλούσε το φεγγάρι
Όμως δεν είχε αρκετά μπαλόνια
Και καβάλησε χελιδόνια* (ή το πήρε με τα πόδια)
Το τρελιάρικο κορίτσι από το κελάρι
Θέλετε να γράψετε κι εσείς ένα; Πλάκα θα χει! Μπορεί να κρύβετε ένα ταλέντο που περιμένει να βγει στο φως!
Και για να μην ξεχνιόμαστε, μια και μιλάμε για ποίηση, εδώ, είναι τα 20 ερωτικά ποιήματα που με συγκλονίζουν!
* Μόλις έμαθα ότι “Τα χελιδόνια πετούν αρκετά χαμηλά πάνω από το έδαφος και σχεδόν ποτέ δεν προσγειώνονται σε αυτό. Το τατουάζ χελιδόνι ιστορικά ήταν σύμβολο των ναυτικών ώστε να επιδεικνύουν την ταξιδιωτική τους εμπειρία. Επίσης, συμβολίζουν την ελευθερία και την ελπίδα! “Το ήξερες;