Ποια είναι η πραγματική ιστορία του θρυλικού «Orient Express»;
Υπάρχει κάποιος που να μη γνωρίζει το θρυλικό τρένο Orient Express;
Είτε σε ταινία του James Bond, είτε στο γνωστό μυθιστόρημα της Agatha Christie με τον Ηρακλή Πουαρό να λύνει την υπόθεση φόνου στο εν λόγω τρένο, όλο και κάπου το έχει πάρει το μάτι και το αυτί μας. Αυτές τις ημέρες μάλιστα, είναι στην επικαιρότητα, καθώς «παίζει» στον κινηματογράφο το remake της ταινίας «Έγκλημα στο Orient Express», υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Kenneth Branagh*. Ωστόσο, πέρα από σκηνικό σε ταινίες και βιβλία, πόσοι γνωρίζουν την πραγματική ιστορία του;
Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του συγγραφέα E.H. Cookridge που έγραψε για το Orient Express, όλα ξεκίνησαν το 1865, όταν ο Βέλγος Georges Nagelmackers, οραματίστηκε ένα τρένο που να τρέχει συνεχόμενα πάνω στις ράγες για περισσότερα από 1.500 μίλια διασχίζοντας την ήπειρο κι ενώνοντας τις μεγαλουπόλεις. Ήταν όμως το ταξίδι του στην Αμερική που του έδωσε το τελικό έναυσμα για να πραγματοποιήσει το όνειρο του.
Ο Nagelmackers είδε εκεί τις καινοτόμες κλινάμαξες του George Pullman κι εντυπωσιάστηκε. Ο Ευρωπαϊκός σιδηρόδρομος δεν είχε τίποτα σχετικό και σκέφτηκε ότι ήρθε η ώρα να το αποκτήσει. Όταν επέστρεψε στο Βέλγιο, ξεκίνησε να υλοποιεί το σχέδιο του, έχοντας πρώτα ν’ αντιμετωπίσει διάφορα οικονομικά προβλήματα αλλά και δυσκολίες στις διαπραγματεύσεις με τις διάφορες κρατικές σιδηροδρομικές εταιρείες.
Αφού έλυσε τα παραπάνω θέματα και πήρε και την άδεια χρήσης όλων των σιδηροδρομικών δικτύων, η σιδηροδρομική εταιρεία με το όνομα – σιδηρόδρομο: Nagelmackers’s Compagnie Internationale des Wagons-Lits (wagons-lits στα γαλλικά σημαίνει “sleeper cars”), όρισε τη διαδρομή από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη. Οι εφημερίδες που έγραψαν την είδηση μετονόμασαν το συρμό σε Orient Express (= Ταχεία της Ανατολής) μιας κι η Κων/πολη βρίσκονταν τόσο ανατολικά, όσο ανατολικά θα πήγαινε ποτέ αυτό το τρένο. Ο δημιουργός του το βρήκε πετυχημένο όνομα και το υιοθέτησε.
Στις 4 Οκτωβρίου του 1883, το Orient Express έκανε το πρώτο του επίσημο ταξίδι, από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη, διάρκειας ογδόντα ωρών κι ο Τύπος της εποχής το αποθέωσε.
Οι επιβάτες στο πρώτο αυτό ταξίδι εκστασιάστηκαν από την άνεση και τη χλιδή που επικρατούσε στο εσωτερικό του τρένου, από την ξύλινη επένδυση και τις δερμάτινες πολυθρόνες, μέχρι τα μεταξωτά σεντόνια και τις ακριβές μάλλινες κουβέρτες στα κρεβάτια, λες και δε βρίσκονταν σε τρένο αλλά σ’ ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της Ευρώπης.
Το Orient Express ταυτίστηκε «με το καλημέρα σας» με την ταξιδιωτική πολυτέλεια και χλιδή. Έγινε το τρένο επιλογής για τους πλούσιους και υψηλόβαθμους της Ευρώπης. Ονομάστηκε «ο βασιλιάς των τρένων» και «το τρένο των βασιλέων» κι όντως ταξίδευαν με αυτό βασιλιάδες, πρίγκιπες, αρχηγοί κρατών, πρωθυπουργοί.
Πέρα όμως από αυτούς, ταξίδευαν και λαθρέμποροι, τυχοδιώκτες και κατάσκοποι, που έψαχναν να βρουν τη δόξα και την περιπέτεια κάπου ανάμεσα στην κοσμοπολίτικη Ευρώπη και την Ανατολή. Σ’ αυτούς οφείλεται κατά πολύ το μυστήριο κι η ίντριγκα που συνοδεύουν τη φήμη του συγκεκριμένου τρένου. Σ’ αυτή τη φήμη συνέβαλε κι η παράξενη συμπεριφορά που εκδήλωσαν κάποιοι από τους υψηλόβαθμους επιβάτες.
Ο πρίγκιπας της Βουλγαρίας ταξίδευε κλειδωμένος στο μπάνιο επειδή φοβόταν κάποια πιθανή δολοφονική απόπειρα εναντίον του, ο βασιλιάς του Βελγίου επιβιβάστηκε έχοντας τελικό προορισμό το χαρέμι ενός Τούρκου κι ο βασιλιάς της Βουλγαρίας, επέμενε να το οδηγήσει «απογειώνοντας» το με πολύ υψηλές κι επικίνδυνες ταχύτητες. Τα σκήπτρα βέβαια τα κρατάει το περιστατικό με τον Γάλλο Πρόεδρο Paul Deschanel που γλίστρησε, κανείς δεν ξέρει πώς, και βρέθηκε έξω από τη κλινάμαξα μες τη μαύρη νύχτα.
Το Orient Express έπαιξε κι ένα ρόλο συμβολικό αλλά ταυτόχρονα και συναρπαστικό στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί παραδόθηκαν στους συμμάχους υπογράφοντας το σχετικό έγγραφο σε μια κλινάμαξα της αμαξοστοιχίας και στον Β’ Παγκόσμιο, όταν ο Χίτλερ είχε το πάνω χέρι, διέταξε το συγκεκριμένο βαγόνι να μεταφερθεί στο σημείο που είχαν παραδοθεί οι Γερμανοί για να θέσει τους όρους παράδοσης της Γαλλίας.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν η ήττα του φαινόταν στον ορίζοντα, διέταξε ν’ ανατιναχθεί «παρά να το πάρουν πάλι οι σύμμαχοι πίσω ως τρόπαιο». Το Orient Express συνέχισε κανονικά τα δρομολόγια του μέχρι τη δεκαετία του 1970, όπου και άρχισε σταδιακά να χάνει την αίγλη του. Τα αεροπλάνα είχαν γίνει πλέον το μεταφορικό μέσο που επέλεγαν οι επιβάτες για μεγάλες αποστάσεις, αντικαθιστώντας τα τρένα.
Στην περαιτέρω παρακμή του οδήγησαν κι οι νέοι συρμοί που χρησιμοποίησαν το όνομα Orient (για παράδειγμα: The Direct Orient Express, the Simplon Orient Express, the Nostalgic Orient Express κ.α.) για «κράχτη» κι ήταν πολύ μακριά από το πρωτότυπο και το όραμα του Nagelmackers.
Έγιναν κάποιες απέλπιδες προσπάθειες διατήρησης της παλιάς αίγλης του Orient Express, με τους υπαλλήλους να ντύνονται με ρούχα εποχής (1920) ή να διοργανώνουν κάποιο μυστηριώδες παιχνίδι δολοφονίας κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, οι οποίες δε στέφθηκαν με επιτυχία. Το 1976, ένας δημοσιογράφος έγραψε στους «Los Angeles Times» την άποψη ενός επιβάτη γι’ αυτά τα παιχνίδια: «Αν πρόκειται να υπάρξει κάποια δολοφονία σε αυτό το τρένο, θα είναι του Τούρκου που με ξυπνά στις 5 το ξημέρωμα».
Τι έχει απομείνει σήμερα από το Orient Express; Η μόνη γραμμή που λειτουργεί σήμερα και στοχεύει στην πολυτέλεια του πρωτότυπου είναι το Venice Simplon Orient Express (VSOE) ένα 5άστερο τρένο-αντίγραφο του Orient Express που συνδέει το Λονδίνο με το Παρίσι, τη Βερόνα και τη Βενετία.
Στην Ελλάδα, μπορούμε να δούμε από κοντά δύο από τα αυθεντικά βαγόνια του τρένου, μια κλινάμαξα και το εστιατόριο, τα οποία διασώζονται και εκτίθενται στο σιδηροδρομικό μουσείο Θεσσαλονίκης.
—
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβρη και στις κινηματογραφικές αίθουσες παιζόταν το remake της ταινίας «Έγκλημα στο Orient Express», υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Kenneth Branagh.
*Πρωτοδημοσιεύθηκε στο www.e-motions.gr