Yoga με του Αυτισμού το “Α.” - Νουαζέτα με φουντούκι και καραμέλα

Μοιραστείτε το :

Γράφει η Σταμνίδου Ιωάννα
Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής / Δασκάλα Yoga Προσβάσιμης για ενήλικες & εφήβους στο φάσμα του αυτισμού, νοητική υστέρηση, σύνδρομο down.

“Εισπνοή, βήμα πρώτο”…

Σχεδόν δέκα χρόνια πέρασαν από τη γνωριμία με τους μυστήριους κατοίκους ενός άγνωστου τόπου, μα το συναίσθημα της μεθυστικής λαχτάρας του ξεκινήματος ενός ταξιδιού, αναμειγμένο με άγχος και αμηχανία, είναι ακόμα νωπό. Ο ξεναγός στέκεται δίπλα δίνοντας κάποιες αναγνωριστικές πληροφορίες, αν και, εκ πρώτης όψεως, μοιάζει να έχει αποκλειστεί οποιαδήποτε δίοδος επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μαζί τους…

Ακούγεται πως στον τόπο τους όλοι οι γνώριμοι κώδικες και οι κανόνες, που σαν να συμφωνήθηκαν σιωπηλά μέσα στο χρόνο για τη συνύπαρξη του μέσου όρου μιας κοινωνίας ανθρώπων, είναι λες και έχουν γραφτεί από άλλο μελάνι. Λέξεις και πράξεις πότε απουσιάζουν και πότε σηματοδοτούν περισσότερο μιαν ιδιαίτερη αλήθεια -δύσκαμπτη κι επίμονη πολλές φορές, μα ακόμα αλήθεια- παρά κάποια στημένη κοινωνική επιταγή των κανόνων συμπεριφοράς, οι οποίοι επαναπροσαρμόζονται διαρκώς, καθώς οφείλουν, στο πλαίσιο αναφοράς.

Τη στιγμή μιας γνωριμίας, για παράδειγμα, είθισται το “γειά” λεκτικά ή έστω η χειραψία. Όμως, ένας ομιλώντας ενδεχομένως και να εξέφραζε κάποιες ενστάσεις: “Και γιατί, δηλαδή, να μη λέμε σα-λα-λα-μπουμ, χαιρετώντας τη μοναδικότητα του εαυτού μας; Τι κι αν σε χαιρετίσω και μάθω το όνομά σου, άγνωστος παραμένεις. Και δεν πρέπει να μιλάω σε αγνώστους. Εκτός… κι αν τους έχω συναναστραφεί πάνω από πέντε φορές. Άμα δώσω πέντε χειραψίες; Μετράει αυτό; Περίεργοι οι κανόνες του νευροτυπικού σας κόσμου…”.

Κάποιος άλλος πάλι, ίσως και να αρχινούσε το “μυστικό χορό χαιρετισμού” που εφηύρε, στριφογυρίζοντας ως ανθρώπινη σβούρα με τα χέρια να φτερουγίζουν γοργά στον αέρα, και επιτονίζοντας τραγουδιστά ξανά και ξανά την κάθε συλλαβή του “γειά”. Καθένας, έτσι, αφήνει με τη σειρά του από ένα αποτύπωμα στο φάσμα της διαφορετικότητας που όσο με χρώμα το θωρείς, πολύχρωμο είναι.

Λέγεται πως οι κάτοικοι αυτού του τόπου μοιάζουν αποσυρμένοι στον εαυτό τους. Πως ασχολούνται με ενδιαφέροντα κάπως στερεότυπα και παράδοξα. Επαναλαμβάνουν ήχους, κινήσεις και συμπεριφορές προκειμένου να εξασφαλίσουν μία υποτυπώδη προβλεψιμότητα, να αποδώσουν νόημα σε έναν πολύπλοκο και ασταθή κόσμο δυσανάγνωστων ανθρώπων και πραγμάτων, που επικοινωνείται αφηρημένα και διαρκώς αλλάζει, που οι αισθήσεις τον προσλαμβάνουν και τον βιώνουν με έναν τρόπο ξεχωριστό.

Μα ακόμη κι όταν οι λέξεις μοιάζουν να έχουν στεγνώσει από νοήματα και αυτές, υπάρχει το σώμα που συνδέει και επικοινωνεί αμφίδρομα την εμπειρία. Το σώμα αλληλοεπιδρά με το χώρο των πραγμάτων, σφίγγεται ή χαλαρώνει, τεντώνεται, περιστρέφεται, πλέκεται, ισορροπεί, πέφτει και ξανά σηκώνεται και πάλι από την αρχή, συνθέτοντας μιαν ακατάπαυστη χορογραφία άντλησης πληροφοριών από τα κανάλια των αισθήσεων, για τους τρόπους που -μοιάζει να- εκδηλώνεται η πραγματικότητα, διαμορφώνοντας, έτσι, μια σχετική ιδέα και εντύπωση για αυτήν.

Ενορχηστρωτής της σύνθετης χορογραφίας, ο φλύαρος νους. Συλλέγει, αποθηκεύει κι ερμηνεύει τις πληροφορίες, και αναλόγως την πορεία της διαδικασίας κινητοποιεί μια ανταπόκριση. Η ένταση της χορογραφίας των δικών τους αισθήσεων, ο ιδιαίτερος ρυθμός και τρόπος που το μυαλό διαχειρίζεται την ενορχήστρωση στο εκάστοτε περιβάλλον, καθιστά τον κόσμο των πραγμάτων πότε μοναδικά απολαυστικό, και πότε μια μεγάλη πρόκληση, πηγή έντονης σωματικής και συναισθηματικής δυσφορίας που, συχνά, αδυνατεί να εκφραστεί με ένα λειτουργικό τρόπο.

Επανάληψη κινήσεων, ήχων και μοτίβων συμπεριφοράς, περίπλοκες κινήσεις, πιέσεις στο σώμα, ακόμα και αναπνοές, είναι προσφιλείς ασχολίες που απορροφούν την προσοχή τους. Παρόμοια ερεθίσματα, όμως, συναντώνται στις τεχνικές μιας αρχαίας παράδοσης, τουλάχιστον 5.000 χρόνων, που ριζώνει στην Ινδία και αποκαλείται Yoga, και ενδιαφέρεται για τη σχέση μεταξύ σώματος, αναπνοής, μυαλού, σκέψης και συμπεριφοράς.

Η Yoga βασίζεται στην αυτοαναμόρφωση, τον αυτοέλεγχο και την αυτορρύθμιση που καλλιεργούνται με την πρακτική άνετων κινήσεων και στάσεων (asanas), τεχνικών ελέγχου της αναπνοής (pranayama) και ενσυνείδητης συγκέντρωσης της προσοχής (διαλογισμός). Μέσω της σταθερής πρακτικής δημιουργούνται προοδευτικά συνθήκες διέγερσης και συντονισμού των κινήσεων του σώματος με την αναπνοή και της αναπνοής με το νου, βοηθώντας τον, έτσι, να περιορίσει την ακατάσχετη φλυαρία του, για να χτιστεί μια γέφυρα σύνδεσης τόσο με το βαθύτερο εαυτό, όσο και με τον περιβάλλοντα κόσμο.

“Εκπνοή, βήμα δεύτερο…”

…κι η κάθε ύπαρξη θυμίζει συχνότερα πότε δασκάλους και πότε ασκούμενους στη Yoga, γυρεύοντας τρόπους για εκτόνωση, ρύθμιση, κατανόηση, επικοινωνία, νοηματοδότηση, αλληλεπίδραση, διασκέδαση, ένταξη, ένωση. Αν κάπου κάπου συμμετάσχεις στων στάσεων που χαράζουν το ρυθμό, οι ματιές σαν δώρο δίνονται για να ενωθούν οι δύο κόσμοι: “Αν συνδεθούμε, νεοφερμένε, θα συμβεί σαν την πιο αληθινή πραγματικότητα που η παρουσία ή απουσία ενός “γειά” δεν θα καταφέρει να την καθορίσει.

Ένα βήμα τη φορά…”, μοιάζει να λέει το διαπεραστικό βλέμμα ανταπόκρισης, ο καταλαγιασμός ενός αδιάκοπου λυκνίσματος πίσω και μπρος και η ησυχία στην αναπνοή του. “Ξέρεις κάτι; Κουράστηκα να προσπαθώ μόνο εγώ να ταιριάξω, να πλησιάσω τον κόσμο τους…” ακούγεται ξεκάθαρα μιαν άλλη φωνή, μεταμορφώνοντας το κάθε πλάσμα σε έναν πελώριο, καθάριο καθρέφτη, που την α-λήθεια ανθρώπων και κοινωνιών αντανακλά, διαλύοντας ψευδαισθήσεις και αυταπάτες.

Ώσπου, φτάνει μια εποχή, που στους αλλοτινούς “μυστήριους κατοίκους” συστήνεται η στάση βαθιάς χαλάρωσης της Yoga, μήπως η ηρεμία σταθεί πλάι και στη δική τους κουπαστή και κάνει χώρο, για να τρυπώσει το νόημα από τα ασύνδετα του κόσμου των πολλών. Οι χειραψίες με τη savasana γίνονται πιο ένθερμες κάθε φορά, μέχρι που… Εκείνη, η γνώριμη ησυχία που συνοδεύει αίθουσες πρακτικής, αρχινά να σμιλεύει γέφυρες…

“Εισπνοή βαθιά, βήμα ένα ακόμα. Εκπνοή αργά…”

…μόνο ηχητικό μοτίβο μια μελωδία της φύσης που παίζει χαμηλόφωνα από τα ηχεία. Το ημίφως της κοινοτικής λάμπας προδίδει το σχήμα των σωμάτων στην ξαπλωτή θέση, σχεδόν ένα με το ξύλινο πάτωμα. Κεφάλι και άκρα απλώνονται στο έδαφος χαλαρά, τα βλέφαρα όλων παραμένουν κλειστά κι οι αναπνοές στην ηρεμία, δείγματα εξοικείωσης, μα εμπιστοσύνης και παράδοσης στο βίωμα.

Ένα παχύ σύννεφο αγκαλιάζει το σώμα, το κάνει ελαφρύ και πετάει στους ουρανούς, συναντώντας κάθε λογής τοπία στην πορεία του. Κάποιου τα μάτια μισανοίγουν κοιτάζοντας τριγύρω διερευνητικά αν βρίσκονται ακόμα όλοι εκεί, ή μήπως, πράγματι, ξεπήδησε καμιά λίμνη και κάποιου άλλου τα χέρια μιμούνται το πέταγμα των πουλιών σαν μέσα σε όνειρο. Βήμα το βήμα.

Πάνω σε μια γέφυρα σιμώνουν και να, που χάδια ανταλλάσσονται, γαλήνιες εκφράσεις μες στην πρωτοφανή σιωπή. Το σύννεφο περιφέρεται πάνω από το δωμάτιο, πλησιάζει το έδαφος και η προσοχή στρέφεται σταδιακά στην εμπειρία των αισθήσεων, καθοδηγώντας την παρουσία στο τώρα της στιγμής. Ήχοι τριγύρω. Κοντινοί, μακρινοί. Μυρωδιές. Αίσθηση των ρούχων στο σώμα, του κάθε μέλους του σώματος στις επιφάνειες: “Μεγάλη εισπνοή ξυπνάει τα δάχτυλα, τα χέρια, τα πόδια”.

Μια Ανάσα, σαν νέα αρχή, να συνδέει την εμπειρία που βιώθηκε με το συνειδητό παρόν, να ψιθυρίζει πως ακόμη κι αν το σώμα με περίτεχνη άνεση ή προσπάθεια περίσσεια ορίζεται, ακόμη κι αν ο νους είν’ κοφτερός ή είν’ αγαθεμένος, στο χαλάκι πρακτικής, τη μικρογραφία της ζωής, όλοι απλώς… Είναι. Η αίθουσα, τότε, απαλλαγμένη από ρόλους, προσδοκίες, στόχους, προσδιορισμούς, περιορισμούς και όλα όσα τείνουν να ενδύουν ως ταυτότητα τα κάθε “εγώ” και “άλλος”, πλημμυρίζει μονάχα από το “Α.” των Ανθρώπων της.

“Τι συνέβη στην αναπνοή; Συνέχισε. Κύματα φτιάξε κι ύστερα, στάσου. Κλείσε τα μάτια. Παρατήρησε μόνο.”

Χαλάκια πρακτικής ξεδιπλώνονταν συχνά μες στον καιρό, έγιναν αίτημα και επιθυμία για διασκέδαση και χαλάρωση, για το δικαίωμα του “Ανήκω”, φτιάχνοντας γέφυρες στου αυτισμού το “Α.” σε κάθε εύκαιρη γωνιά.

Ώσπου έφτασε η μέρα να κάνει και κάποιος -ας τον ονομάσουμε Άγγελο- Yoga. Απέκτησε χαλάκι που ο ίδιος διάλεξε και ξετυλιγόταν χαμογελαστά. Πότε δίπλα στο κρεβάτι, κάπως στριμωχτά, και πότε στου σαλονιού την απλωσιά, σε ένα γυαλιστερό παρκέ όμοιο με τις αίθουσες πρακτικής, μα ακόμα όχι τόσο γυαλιστερό για να σηκώσει το βάρος της αίγλης του.

Πότε γινόταν “πολεμιστής” αντιμετωπίζοντας με δύναμη τους φόβους για το άγνωστο και απρόσμενο, για το σκοτάδι και τον ύπνο, και πότε γινόταν “σκουλήκι” εισάγοντας δικής του επινόησης στάσεις μέσα στην πρακτική του, εντυπώσεις για τη διαχείριση της καθημερινότητας. Ώσπου απόψε, το τέλος της savasana άργησε να έρθει. Η πόρτα έκλεινε ξοπίσω μα, δεν άναψε το φως. Καθισμένος στο μισοσκόταδο παρέμεινε, στον απόηχο της ηρεμίας.

Αίτημα του Άγγελου έγινε να κάνει Yoga σε μια αίθουσα πρακτικής. Μαζί με όλους. Με φίλους, συγγενείς, ή και με δυσανάγνωστους αγνώστους: “Δε με πειράζει” θα πει, “έτσι συμβαίνει με αυτά”…

Το μέλλον ξεκινάει να γράφεται.

Δίνοντας βιώματα και εμπειρίες, για να γίνουν αιτήματα.

Κώδικες κοινούς και τόπους, για πρόσβαση στο κοινό ταξίδι.

Για ένωση με όσα σημαίνουν εαυτός και άλλος.

Ασκούμενοι, άλλωστε, είμαστε όλοι, συνταξιδιώτες στη ροή της ζωής…

Κι η Γη, το όχημα.

Καρτερικά μας κουβαλά, Αναπνέουμε και Αγναντεύουμε…

“Κάνεις λίγο πιο δεξιά; Εδώ, χωράω κι εγώ”.

ΥΓ: Η φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο τραβήχτηκε από τον “Άγγελο” της ιστορίας.